Jongerenhuisvesting met gemeenschappelijke voorzieningen
In 1980 werd door de gemeente Rotterdam een prijsvraag uitgeschreven voor een project voor jongerenhuisvesting met gemeenschappelijke voorzieningen op een locatie aan het kruisplein.
Een groot project met gemeenschappelijke voorzieningen, te realiseren in de sociale woningbouw, dit was een idee dat in de zeventiger jaren op verschillende plaatsen door Centraal Wonen was nagestreefd. Nu kwam er een vergelijkbaar idee 'van boven', van de gemeente. Erkenning, maar vanuit Centraal Wonen gezien ook een gevaar, want wat bleef er zo over van de participatie van toekomstige bewoners. Een andere bedenking vanuit het perspectief van Centraal Wonen: een groep die alleen uit jongeren bestond, dat was te veel een monocultuur. Maar evengoed was dit een doorbraak: ideeen over gemeenschappelijkheid in het wonen waren opgenomen in het beleid! Arie van Wijngaarden, een voormalige studiegenoot, stelde voor samen aan deze prijsvraag deel te nemen.
Motto: Voorheen Frietplace
Het project zou moeten komen op de hoek van de Singel en het Kruisplein. Op de plaats waar een frietkraam stond genaamd 'Frietplace', wat ons tot het motto 'voorheen frietplace' deed besluiten.
Het programma
Er werd gevraagd om de volgende algemene voorzieningen: een goedkoop restaurant, een postkantoortje en winkels. Strikt voor de bewoners werd gevraagd om een ruimte om te sleutelen, een fietsenstalling, bergingen, ruimten voor centrale verwarming en voor huisvuil.
In de directe woonsfeer zouden verschillende vormen van gemeenschappelijkheid mogelijk moeten zijn.
-Woning type X zou geschikt moeten zijn voor alleenstaanden die geheel alleen wilden wonen.
-Woningtype Y was bedoeld voor bewoners die bewoners die alleen een keuken en het sanitair wilden delen
-In woningtype Z zouden de bewoners ook gebruik willen maken van een gemeenschappelijke woonkamer.
Types Y en Z moesten varianten worden ontworpen voor 2, 3, 4 en 5 personen.
Moeilijkheidsgraad
Dit zou allemaal wel te ontwerpen zijn, maar er was een moeilijkheidsgraad ingebouwd die een echte uitdaging genoemd kon worden: er werd gevraagd om een eenvoudige draagstructuur en alle woningtypes moesten op eenvoudige wijze in elkaar te veranderen zijn!
Oplossing
Om te beginnen hebben we gekozen voor horizontale groepen. Deze zouden beter dan verticale groepen kunnen worden uitgebreid, omdat bij een verticale groep voor samenvoegen een extra trap nodig is, terwijl bij uitbreiding van een horizontale groep een doorbrtaak in een scheidingswand volstaat.
De gemeenschappelijke voorzieningen vonden hun plaats in een zone aan de kant van de ontsluiting, zodat je er, thuiskomend of uitgaand, langs zou komen. Wat een spontane keuze mogelijk maakt om al of niet aan een groepsactiviteit deel te nemen.
Deze zone zou smal of breed moeten kunnen zijn, al naar gelang type Y of Z verlangd werd. De binnengang zou met het breder worden van de zone, en het kleiner worden van de privevertrekken, moeten kunnen opschuiven. Daarom moesten de doorbraakmogelijkheden, de fontanellen, in de bouwmuren breed zijn. Zo was een eenvoudige draagstructuur ontstaan waar alle gevraagde typen een plaats konden vinden en waar veranderingen steeds mogeljk zouden blijven. Op de onderstaande illustratie zijn de drie types X, Y en Z te onderscheiden. Na enig bestuderen zijn ook de brede fontanellen te onderscheiden, bijvoorbeeld in het midden van het diagonale deel van het blok, tussen de twee types Y 4 en op de ronde hoek bij type Y 3.
Ook het lange blok is een uitvloeisel van de gevraagde flexibiliteit: bij een lang blok kan namelijk het meeste gevarieerd worden met de groepsgrootte. Op de tekening hieronder is een meer gedetaillerde uitwerking van de verschillende types Y en Z te zien.
De begane grond was bestemd voor de algemene voorzieningen: de fietsenberging, ruimte om te sleutelen en technische ruimten. Verder het goedkope restaurant, een winkel en een overdekte galerij die kon dienen als informele ontmoetingsplaats. Aan de achterzijde de bevoorrading van winkel en horeca en de gevraagde parkeerplaatsen.
Solid avant la lettre
Voor het uitelijk konden we ons niet baseren op bewonerswensen, terwijl de gegeven groepsindeling flexibel was, dus ook hier konden we geen aanknopingspunten vinden voor variatie in de gevel. Het is daarom dat het geheel een beetje lijkt op wat we tegenwoordig een 'solid' noemen. (Waarmee meteen een zwak punt van de solid is blootgelegd.) Dit alles resulteerde in een uiterlijk dat misschien wat weinig plasticiteit vertoont.
Eervolle vermelding
Er werden 196 plannen ingezonden. Hiervan kregen er 5 een prijs. Daarnaast waren er 6 eervolle vermeldingen, waaronder ons plan.
De jury was niet zo erg gecharmeerd van de architectuur, maar de veranderbaarheid en de opzet van de woningen beoordeelde zij als 'bijzonder goed'.